Những năm qua, lợi dụng vấn đề dân tộc, tôn giáo, các thế lực thù địch, các tổ chức người Mông lưu vong… tăng cường các hoạt động kích động, tuyên truyền tư tưởng ly khai tự trị trong đồng bào các dân tộc. Đặc biệt ở những khu vực vùng cao, vùng sâu, vùng xa các tỉnh biên giới phía Bắc nổi lên vấn đề tuyên truyền, hoạt động thành lập “nhà nước Mông” tự trị.
Sau năm 2011, mặc dù chính quyền ta đã tập trung trấn áp, bóc dỡ, xử lý, tuy nhiên vấn đề tuyên truyền, hoạt động hình thành “nhà nước Mông” gần đây có xu hướng phức tạp trở lại.
Vấn đề tuyên truyền, thành lập “nhà nước Mông” trên địa bàn các tỉnh vùng cao, đặc biệt tại huyện Mường Nhé, tỉnh Điện Biên manh nha xuất hiện từ những năm 2003, 2004, sau đó nhanh chóng lan rộng ra toàn huyện.
Tư tưởng ly khai, tự trị được các đối tượng phản động trong dân tộc Mông ở nước ngoài tuyên truyền vào địa bàn thông qua một số đối tượng cốt cán để tuyên truyền, vận động, tập hợp lực lượng, hành động trong người Mông.
Từ năm 2005 xuất hiện một số đối tượng cầm đầu tuyên truyền thành lập “nhà nước Mông”, như đối tượng Sùng Vả Mình, Hờ Tủa Mình. Năm 2007, Công an huyện Mường Nhé đã xác minh, điều tra làm rõ và bắt đối tượng Sùng A Sài (SN 1983, là đối tượng cầm đầu, hoạt động tích cực tuyên truyền lập “vương quốc Mông”, có HKTT tại bản Cây Sặt, xã Huổi Lếch). Năm 2009 xuất hiện 2 nhóm tuyên truyền thành lập “Nhà nước Mông” riêng biệt, đó là: Nhóm Vàng A Ía, Thào A Lù, Giàng Pà Tỉnh và nhóm do Tráng A Chớ, Lầu A Lềnh, Hờ A Phùa cầm đầu. Đáng chú ý một bộ phận quần chúng người Mông đã nhẹ dạ, cả tin theo nhóm Tráng A Chớ để tham gia tập luyện võ thuật, quân sự, chuẩn bị cho việc thành lập “nhà nước Mông”.
Đỉnh điểm, năm 2011, nhóm đối tượng Vàng A Ía chủ trương lợi dụng mê tín dị đoan, lợi dụng thần quyền để cầu nguyện, tuyên truyền xuyên tạc, lừa bịp, kêu gọi, tập hợp lực lượng, tổ chức đón “vua Mông”, “xưng vua”, lập “vương quốc Mông”. Do ảnh hưởng của những luận điệu trên, trong những ngày đầu tháng 5/2011 đã có nhiều người Mông gồm cả thanh niên, phụ nữ, người già, trẻ em từ các tỉnh Hà Giang, Tuyên Quang, Lào Cai, Lai Châu, Đắk Lắk, Đắk Nông… mang chăn, màn, quần áo, tư trang, lương thực, nước uống, xăng dầu, theo đường mòn, men các sườn núi kéo về bản Huổi Khon, xã Nậm Kè để tụ tập “Xưng vua - lập vương quốc Mông”.
Các đối tượng cầm đầu chỉ đạo dựng khoảng 300 lều, lán để ở, lập barie, bố trí người canh gác không cho người lạ vào, đã làm cho tình hình an ninh, trật tự trên địa bàn diễn biến hết sức phức tạp. Một số đối tượng cực đoan, quá khích đã bắt giữ 16 cán bộ quân đội và cấp ủy, chính quyền cơ sở khi đến công tác tại bản...
Các đối tượng trên địa bàn rất manh động, liều lĩnh, nguy hiểm: Chuẩn bị vũ trang, tập võ, tập bắn, mua vũ khí, đồng thời móc nối với các đối tượng ở nước ngoài thông báo tình hình, tìm hiểu về hoạt động lập “vương quốc Mông”, đề nghị tài trợ, cử người hướng dẫn hoạt động; lén lút nhóm họp và chuẩn bị các điều kiện, phương tiện phục vụ cho việc lập “vương quốc Mông”.
Trước tình hình trên, lực lượng Công an đã phối hợp các đơn vị chức năng tiến hành giải tỏa sự việc tại bản Huổi Khon. Kết quả bắt giữ 127 đối tượng có hành vi cản trở người thi hành công vụ, thu được nhiều quả nổ tự chế, súng kíp, bao đựng thuốc nổ, đạn, súng AK, cung nỏ, dao kiếm, hàng chục tấn lương thực, máy xát, máy phát điện. Sau khi phân loại các đối tượng bị bắt giữ, cơ quan chức năng đã khởi tố, xét xử nhiều đối tượng về hành vi phá rối an ninh.
Sau năm 2011, mặc dù lực lượng chức năng đã đấu tranh, bóc gỡ, xử lý nhiều đối tượng cầm đầu, cốt cán, tích cực gặp gỡ, giáo dục, vận động, củng cố địa bàn, tuy nhiên những hoạt động tuyên truyền lập “nhà nước Mông” vẫn chưa được giải quyết triệt để và có biểu hiện diễn biến phức tạp trong thời gian gần đây. Đáng chú ý, từ đầu năm 2020 đến nay, một số đối tượng do chưa từ bỏ tư tưởng chống đối, vẫn ảo tưởng sẽ được bên ngoài giúp đỡ thành lập nhà nước riêng của người Mông nên đã móc nối, câu kết với tổ chức ở nước ngoài và một số đối tượng ở Hà Giang, Lào Cai, Lai Châu tập trung về Mường Nhé để bàn bạc, thống nhất, nhen nhóm tổ chức hoạt động lập “nhà nước Mông”.
Theo thống kê, cộng đồng người Mông ở Mỹ đã hình thành hơn 160 tổ chức, hội nhóm, ở 25 bang. Điển hình là các tổ chức “Phát triển quốc gia Mông” (H Mong National Development. Inc-HND); “Mặt trận giải phóng thống nhất người Mông” (HMong United Liberation Front)… Các tổ chức này đều tập hợp các phe phái, hội nhóm người Mông, kêu gọi thành lập một “nhà nước Mông”, thông qua Hội người Mông quốc tế, xác định cương lĩnh xây dựng “nhà nước” của dân tộc Mông...
Đây là những tổ chức đứng đằng sau giật dây, hà hơi, tiếp sức, kích động, chỉ đạo, hỗ trợ kinh phí để các hội, nhóm trong người Mông tổ chức các hoạt động, tập hợp lực lượng, chống đối, hiện thực hóa âm mưu thành lập “nhà nước Mông”. Trong thời gian qua, từ hoạt động của cá nhân, nhóm đối tượng, tổ chức lợi dụng vấn đề dân tộc hình thành “nhà nước Mông”, ta có thể thấy âm mưu, thủ đoạn của các đối tượng tập trung ở một số khía cạnh sau đây:
Một là, trên phương diện quốc tế, các tổ chức phản động người Mông lưu vong triệt để lợi dụng Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị để tuyên truyền xuyên tạc. Họ lợi dụng các diễn đàn quốc tế vu cáo Việt Nam “đàn áp, diệt chủng người Mông”, kêu gọi Mỹ, Liên hợp quốc can thiệp, gây sức ép ngoại giao với Việt Nam.
Các tổ chức phản động người Mông tuy tính chất, hình thức hoạt động khác nhau, tranh giành ảnh hưởng trong cộng đồng người Mông ở Mỹ và trên thế giới nhưng đều có xu hướng dựa vào nước ngoài để lôi kéo, tập hợp lực lượng, thành lập “Nhà nước” của người Mông.
Hai là, lợi dụng vào đặc điểm đồng bào Mông luôn đề cao tính thân tộc, dòng họ, gắn kết cộng đồng. Bản chất của đồng bào là tốt bụng, chất phác, thật thà, suy nghĩ đơn giản, dễ tin...
Với đồng bào, việc mang cùng họ nghĩa là anh em và họ sẵn sàng tin và giúp người cùng họ, cùng dân tộc ngay cả khi mới gặp lần đầu. Vì thế, các đối tượng luôn tận dụng triệt để điều này để xuyên tạc, kích động, lôi kéo đồng bào cho những âm mưu, ý đồ chống phá.
Các đối tượng tung ra những luận điệu tuyên truyền mang tính chất hoang đường, lợi dụng mê tín dị đoan như: “sắp có họa lớn”, “sắp đến ngày tận thế”... để lừa phỉnh, lôi kéo, làm cho đồng bào vừa hoang mang, lo sợ, vừa hy vọng vào sự xuất hiện của một vị cứu tinh, thoát kiếp nghèo khó.
Ba là, để dễ tạo niềm tin, các đối tượng triệt để lợi dụng tôn giáo, đưa đạo Tin Lành xâm nhập vào đồng bào Mông. Các đối tượng tuyên truyền “Vua của người Mông sẽ cứu giúp người Mông, đưa người Mông đến chỗ sung sướng, có cuộc sống no đủ...”, “muốn có vương quốc Mông thì phải đi theo đạo, phải tin theo Chúa”... Đặc biệt các đối tượng tung tin “ngày tận thế” đất sẽ sụp, cháy khắp nơi, mọi người sẽ chết hết. Lúc đó, “đấng cứu thế”, “vua Mông” sẽ xuất hiện ở bản Huổi Khon.
“Những ai đến Huổi Khon sẽ được Chúa cứu giúp; sẽ được cho đất, cho tiền đưa về một nơi sống sung sướng”... Tin theo những điều hoang đường này, năm 2011, nhiều người Mông từ Sơn La, Hà Giang, Lai Châu, thậm chí là Tây Nguyên đổ bộ về tụ tập tại bản Huổi Khon chờ… Chúa trời đón đi. Từ đó gây tình trạng mất an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn.
Bốn là, lợi dụng tập quán du canh, du cư, cuộc sống còn nhiều khó khăn của đồng bào Mông để tuyên truyền xuyên tạc. Các đối tượng hứa “sẽ có một cuộc sống no đủ, không làm thì cũng có ăn”... nhiều người đã tin, nghe theo, hoặc vì lợi ích vật chất trước mắt nên làm theo.
Các đối tượng tập trung vào các vấn đề về lịch sử, đất đai, những hạn chế trong việc thực hiện các chính sách dân tộc để kích động, lôi kéo người Mông biểu tình, bạo loạn, trốn ra nước ngoài, vu cáo Việt Nam đàn áp người Mông; tìm cách móc nối, phát triển tổ chức vào trong nước; câu kết, hỗ trợ cho số đối tượng chống đối trong nước bằng nhiều hình thức; triệt để lợi dụng không gian mạng Internet để tiến hành các hoạt động chống phá…
Sự thật là, “ngày tận thế” không đến, trời đất không sụp đổ, chẳng có “ông vua” nào, không có ai được đi về nơi gọi là “miền đất hứa”. Khi người dân về tập trung tại Huổi Khon theo lời xúi giục thì bị các đối tượng không cho ra, “nội bất xuất, ngoại bất nhập”, mặc cho người già ốm đau, bệnh tật, chịu cảnh thiếu ăn. Không có “đấng cứu thế” hay “vua Mông” nào xuất hiện đến cứu như những lời lừa phỉnh.
Thay vào đó, những đối tượng cầm đầu thực hiện âm mưu, thủ đoạn, ảo vọng thành lập “nhà nước Mông” bị bắt giữ, xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật. Chỉ có Công an, bộ đội, cán bộ chính quyền, đoàn thể đến giúp đỡ đồng bào về nhà bằng tất cả trách nhiệm, tình thương, đó là minh chứng vạch trần luận điệu xuyên tạc, chống phá của các đối tượng rắp mưu hình thành “nhà nước Mông”.
